Rafał Zarzeczny SJ, „Melchizedek w literaturze wczesnochrześcijańskiej i gnostyckiej” (Studia Antiquitatis Christianae, Series Nova 9), Księgarnia św. Jacka, Katowice 2009; 432 ss.

“Melchisedek in Early Christian and Gnostic Literature” (Polish and English “Table of Contents” and “Summary” in PDF Format) HERE

__________________________________________________

Tu książka do nabycia w okazyjnej cenie 30 PLN

napisz do mnie

______________________________________________________

Krótki opis książki:

Epizod z Melchizedekiem, tajemniczym królem Salemu i kapłanem Boga Najwyższego, który miał ofiarować Abrahamowi chleb i wino, udzielić mu błogosławieństwa i przyjąć od niego dziesięcinę, w całej Biblii Hebrajskiej wspomina się tylko w Księdze Rodzaju (zob. 14, 18-20). Raz jeszcze imię to zostało wymienione w Ps 110 [109], 4, w formule uroczystej przysięgi. W Nowym Testamencie odwołuje się do niego jedynie autor Listu do Hebrajczyków (rozdz. 7), który uczynił zeń szczególną figurę Chrystusa, prawdziwego Arcykapłana Nowego Przymierza.

Zagadkowa postać Melchizedeka budziła zainteresowanie najpierw w środowiskach żydowskich (rękopisy z Qumran, Filon Al., Józef Flawiusz, literatura rabiniczna), następnie także w piśmiennictwie wczesnochrześcijańskim. Już w II i III stuleciu jego zagadka pociągała takich apologetów jak św. Justyn i Teofil z Antiochii, którzy poszukiwali jej rozwiązania w interpretacji Pisma i chrześcijańskiej wizji historii Zbawienia. W antyżydowskiej polemice Tertuliana (II w.) ten biblijny król i kapłan ukazany został jako przykład wyższości Nowego Przymierza nad Starym Prawem. Orygenes (III w.) wskazuje na wartość posługi Melchizedeka jako figury Chrystusa, doskonałego kapłana, który przekracza zasłonę cielesności i na wzór tamtego składa Bogu Ojcu ofiarę duchową. Klemens Aleksandryjski i interpretował symbolikę ofiarowania chleba i wina w kontekście chrześcijańskiej postawy dziękczynienia Bogu a Cyprian z Kartaginy jako pierwszy uważał ją wręcz za figurę Eucharystii.

W IV i V wieku nad tajemnicą Melchizedeka i znaczeniem odpowiednich tekstów biblijnych pochylali się św. Augustyn i Ambroży z Mediolanu; w ich wizji teologicznej Melchizedek otrzymuje wartość zapowiedzi nowego porządku relacji człowieka z Bogiem. Specjalne homilie o nim głosili Cyryl Al. i Jan Chryzostoma, natomiast Marek Eremita poświęcił mu obszerny traktat.

Melchizedek pojawia się także w tekstach gnostyckich, będąc centralną postacią jednego z traktatów z Nag Hammadi oraz ważnym archontem w Księgach Jeu i Pistis Sophia. Przez długie stulecia Ojcowie Kościoła musieli też dyskutować z fantastycznymi wyobrażeniami, wedle których Melchizedek miał być aniołem czy jakąś mocą niebiańską a nawet wcieleniem Ducha Świętego. Epifaniusz z Salaminy mówi wręcz o specjalnej sekcie melchizedekian, której wyznawcy czcili biblijnego króla-kapłana; ich naukę jeszcze w VII wieku potępiał Tymoteusz z Konstantynopola.

Święty Hieronim poszukiwał rozwiązania zagadki Melchizedeka w topografii biblijnej, w danych archeologicznych i w tradycjach przekazywanych przez Żydów. W tym samym czasie pątniczka Egeria miała nawet odwiedzać ruiny jego pałacu. Scena ofiarowania chleba i wina stała się także zapowiedzią ofiary Ciała i Krwi Chrystusa oraz Eucharystii, co obserwujemy głównie w kręgu literatury łacińskiej. Melchizedek był także bohaterem starożytnych apokryfów, jak np. grecka Legenda o Melchizedeku, syryjska Jaskinia skarbów czy etiopska Walka Adama i Ewy z Szatanem, gdzie uczyniono go jednym z potomków Noego, kustoszem relikwii Adama a nawet pierwszym budowniczym świątyni w Jerozolimie.

W niniejszej książce te i inne motywy zostały zebrane i poddane szczegółowej analizie historyczno-literackiej. Odpowiednie teksty greckie, łacińskie, koptyjskie, syryjskie i etiopskie opatrzono tłumaczeniami, a całości przydano obszerną bibliografię, indeksy i streszczenie w języku angielskim. Książka ukazuje teologiczne tło rozwoju tradycji związanych z Melchizedekiem i ich wzajemne oddziaływanie. Podobne idee pojawiające się w literaturze żydowskiej, chrześcijańskiej i gnostyckiej zdają się być przejawem nierozerwalnych więzi łączących te tradycje w okresie narodzin i rozwoju Kościoła.